گفتمان نو در افغانستان

جامعه افغانستان بدلیل ماهیت سنتی و دینی خود همواره ساختار قومی و قبیله ای داشته است. در جامعه سنتی معمولا باورها، آداب و رسوم قومی –قبیله یی ا ز عناصر سازنده هویت به حساب می آید. از این حیث در افغانستان بنا به ماهیت سنتی آن هویت ها همواره مطابق باورهای دینی و سنت های قومی-قبیله ای برساته می شود. اسلام اما به عنوان دین مشترک مردم افغانستان اگر چه از ظرفیت زیادی برای انسجام و اتحاد اجتماعی برخوردار است ولی این مولفه مهم بدلیل درهم آمیختن باسنت های قومی و قبیله یی هیچگاه نتواسته است سامان سیاسی –اجتماعی مشترکی برای پیروان مذاهب مختلف در این خاک اوره گردیده است. جهاد و دفاع از وطن در برابر دشمن خارجی گفتمان مجاهدین را به عنوان یک گفتمان ملی و متحد بوجود اورد. گفتمان مجاهدین در اغاز از استقبال خوب مردمی برخوردار گردید اما دخالت های خارجی و ضعف درونی مجاهدین این پیروزی زودهنگام را به تلخ کامی جنگ های داخلی مبدل ساخت. بدین سان پایان نافرجام جنگ علیه دشمن خارجی بار دیگر سرباز کردن شکافهای قومی و مذهبی را بدنبال داشت. ناکامی و ناتوانایی مجاهدین در ایجاد نظم و امنیت و گسترش نابسامانی های سیاسی و اجتماعی زمینه ساز ظهور گفتمان طاللبانیسم در این جامعه گردید. طالبان که با شعار ایجاد نظم و امنیت و تطبیق شریعت با به عرصه وجود نهاد در ابتدا توانست تصور جمعی مردم را جلب نموده و به گفتمان مسلط تبدیل شود اما دیری نپایید که تضاد درونی و تناقض ماهوی آن آشکار گردید. گسترش فساد ظلم و استبداد نادیده انگاشتن حقوق شهروندی نقض قوانین بین المللی و بی اعتنایی به ایستارها و هنجارهای جهانی گفتمان طالبانیسم را بی قراری و بی اعتباری رو به رو ساخت و در نهایت این گفتمان با ظهور گفتمان دمکراسی به حاسیه راند شد. حادثه 11 سپتامبر 2001 حمله آمریکا به افغانسان و سقوط رژیم طالبانیسم نقطه عطف تازه ای در حیات سیاسی این کشور بود. بی قراری گفتمان طالبانیسم بستری مناسب برای گفتمان نو بوجود آورد. گفتمان جدید در قالب گفتمان دمکراسی توانست تحت الزام های بین المللی و شرایط و مقتصیات داخلی جامعه افغانستان با صورت بندی کاملا متفاوت به گفتما مسلط تبدیل شود. اما امروزه علارعم هژمونی این گفتمان نو در افغانستان این گفتمان بدلیل سنتی بودن جامعه یازدهم با چالش های رو به رو است که از جمله ی آن می توان همچنین گفتمان مجاهدین و طالبانیسم را بر شمرد.